«Κάθε ταινία από πρώην Σοβιετική Δημοκρατία που αναφέρεται στο μεγάλο πατριωτικό πόλεμο - κι όχι μόνο - έχει βαρύνουσα σημασία μέσα στα γενικότερα συμφραζόμενα πλαστογράφησης της Ιστορίας. Ο Σεργκέι Λόζνιτσα από τη Λευκορωσία έρχεται με μια πολυβραβευμένη, πολυεθνή συμπαραγωγή, με τη δεύτερη, μεγάλου μήκους ταινία του, να ακονίσει την ταυτότητά του ως κινηματογραφιστής, με αξιοπρέπεια, χωρίς να ξεπουλά... Η ταινία του - βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα ενός άλλου Λευκορώσου, του Βασίλι Μπίκοφ ιστορία από το 1987 - για το «ήθος και την ηθική» ιδιαίτερα σε συνθήκες πολέμου - διαδραματίζεται το 1942 στη δίνη της ναζιστικής θηριωδίας και των πλιατσικολόγων συνεργατών τους. Η ταινία, ως φιλμική καταγραφή, δεν «μπάζει» από πουθενά, σε πείσμα των δελτίων Τύπου των εταιρειών που το θέλουν καλυμμένα αντισοβιετικό...

Το τεράστιο ηθικό δίλημμα που συνιστά το σκελετό της αφήγησης του Λόζνιτσα δεν αφήνει περιθώρια - στη γραμμικά δομημένη αφήγηση - για ανοίγματα προς κάθε άλλη διάσταση πέραν αυτής που άπτεται της γενικότερης κατάστασης. Αλλου είδους ρωγμές και ρήξεις, εκπλήξεις και συγκρούσεις δε χωρούν σε αυτό το αυστηρό και έγκυρο σινεμά. Στα δυτικά σύνορα της ΕΣΣΔ, το 1942, 4 αυθόρμητοι σιδηροδρομικοί προκαλούν την ανατίναξη ενός τρένου. Συλλαμβάνονται για σαμποτάζ και οι 3 τους απαγχονίζονται ως «παρτιζάνοι». Ο τέταρτος αφήνεται σκοπίμως ελεύθερος από τους Γερμανούς. Η παρτιζάνικη οργάνωση της περιοχής εκτιμά ότι αυτός ο 4ος πρόδωσε τους άλλους και αποφασίζει να τον εκτελέσει. Αποστέλλει δύο αντάρτες, για να φέρουν σε πέρας την αποστολή.

Η ιστορία ξετυλίγεται σε σχεδόν πραγματικό χρόνο. Η ακατέργαστη και τραγική της αλήθεια επιβάλλεται δυναμικά μέσα από την κλασική της αφήγηση και την αβίαστα καυστική της σκηνοθεσία. Σημαντικά και εκτεταμένα τα flash back που απαντούν σε μια αυστηρή αφηγηματική λογική αναδρομής σε επεισόδια από τη ζωή των τριών ηρώων, ώστε να κατανοήσουμε μέσα από το χαρακτήρα του καθενός τις πράξεις του. Τραχύ και προσιτό το φιλμ, διαυγές όσο και τρομερό το βλέμμα πάνω στη μεταμόρφωση μιας χώρας από τον επιθετικό πόλεμο, ανεξάντλητος ο οπτικός και ηχητικός πλούτος της ταινίας καθιστά τη λιτότητά της μόνο φαινομενική, κάτι που αρχικά έμοιαζε με πείραμα θολότητας, καταλήγει να πάσχει από περίσσευμα σαφήνειας.

Οι γραμμές της ταινίας είναι πρωτίστως ξεκάθαρες! Αυτή είναι η σπουδαιότερη αρετή της και το πιο επιτυχημένο παράδοξο αυτής της δουλειάς. Ολα συγκλίνουν σε αυτό το σημείο, στο να μετατραπεί μια κατά βάση σκοτεινή ιστορία ενοχής, σε μια κρυστάλλινη μεταφορά. Κι επειδή στην ταινία υπάρχουν πολλά «αν»... «αν» σε είχα σκοτώσει στο σπίτι σου τώρα δεν θα βρισκόμουν εδώ λαβωμένος, λέει ο παρτιζάνος. «Αν» με είχαν κρεμάσει οι Γερμανοί δεν θα υπήρχε αυτή η συνέχεια της ιστορίας, λέει ο «καταδότης». «Αν» ο αναίσθητος ατομιστής Βόιτικ δεν κοιμόταν στη σκοπιά, δεν αργοπορούσε να φέρει φορείο, δεν πρόδιδε στους φασίστες το σπίτι απ` όπου έκλεψε, τα πράγματα θα εξελίσσονταν διαφορετικά. Κι όλος αυτός ο εφιάλτης που κατάπιε και τους τρεις ήρωες της ιστορίας θα είχε αποφευχθεί εάν οι 4 σιδηροδρομικοί δεν αποφάσιζαν «αυθόρμητα» για το σαμποτάζ του τρένου - αλλά το σχεδίαζαν σε συνεργασία με τους παρτιζάνους... Γιατί προδόθηκαν μόνοι τους, όταν ανακάλυψαν ότι στο τρένο επέβαιναν γυναικόπαιδα κι έτρεξαν να προλάβουν τον εκτροχιασμό της αμαξοστοιχίας... Και η λογική πίσω από τα γεγονότα απλώνεται μπροστά μας σε όλη της την έκταση και επιδεικνύει τα αίτια των φαινομενικά τυχαίων συνθηκών... Μόνο που θέλει πολλή παρατήρηση...

«ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΗΣ ΟΜΙΧΛΗΣ» όμορφο, πικρό και ανελέητο ασκεί έναν αναμφισβήτητο υπνωτισμό. Το έπος μέσα στο παγωμένο και υγρό πυκνό δάσος αποφεύγει τις παγίδες της πλήξης σαν υπέροχος διαλογισμός της σχολής της αργής, της αυστηρής και της πανέμορφης. Μια αριστουργηματική τοιχογραφία, υπολογισμένης βραδύτητας, μεγαλοπρεπούς κλίμακας και άπειρης θλίψης.»

 «Ρ»  7 Μαρ 2013